epranali

मक्याच्या ह्या सुधारित जातीच्या लागवडीमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढणार

मका हे प्रमुख अन्न पीक असून मक्काची लागवड मुख्यतः डोंगराळ आणि मैदानी भागात केली जाते. सर्व प्रकारची माती मक्याच्या लागवडीसाठी योग्य आहे. भारतात मक्का ची लागवड प्रामुख्याने आंध्र प्रदेश, बिहार, कर्नाटक, राजस्थान आणि उत्तर प्रदेश या राज्यांमध्ये केली जाते.

परंतु मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, झारखंड, गुजरात मध्ये याला खूप महत्त्व आहे. चला तर जाणून घेऊया मक्याच्या 10 सुधारित जातींबद्दल, ज्या जास्त उत्पादन देतात-

डी. 941 (डी. 941)

हा सुलित प्रकारचा वाण आहे. याचे उत्पन्न हे हरियाणा पंजाब, उत्तर प्रदेशात घेतले जाते . प्रति हेक्टर सुमारे 40 - 45 क्विंटल पीक मिळते. त्याचे पीक तयार होण्यासाठी 80 ते 85 दिवस लागतात.

प्रकाश - जे.एच. 3189 (Prakash -JH 3189)

ही संकरित वाण लवकर पिकणाऱ्या जातींपैकी एक आहे. संपूर्ण भारतात याची लागवड केली जाते. या जातीचे पीक 80-85 दिवसांत तयार होते. या जातीचे प्रति हेक्टर सुमारे 40 - 45 क्विंटल उत्पन्न मिळते.

गंगा 5 (Ganga 5)

मक्याचा हा वाण पक्व होण्यास सुमारे 90 - 100 दिवस लागतात. या वाणापासून प्रति हेक्टर जमिनीवर सुमारे 50 - 60 क्विंटल उत्पन्न मिळू शकते. या जातीच्या मक्याचे दाणे पिवळ्या रंगाचे असतात. ही सर्वात जास्त पिकणारी वाण आहे.

पार्वती (Parvati)

मकाचे पार्वती हे वाण विशेष गुणाचे आहे, कारण मकाचे भुट्ट्यांची लांबी जास्त असते. तर एका झाडाला २ भुट्टे लागत असून ते झाडाच्या मध्यभागी राहत असतात. या मक्याची दाणे नारंगी आणि पिवळ्या रंगाचे आणि कडक असतात. ही जात 110 - 115 दिवसात परिपक्व होते आणि एकरी सुमारे 14 क्विंटल उत्पादन मिळते.

पुसा हाइब्रिड 1 (Pusa Hybrid 1)

ही मक्याची लवकर पिकणारी वाण आहे, जी 80 - 85 दिवसात परिपक्व होते. त्याचे दाणे सपाट असतात आणि त्याचे सरासरी उत्पादन एकरी 30 - 35 क्विंटल आहे. ह्या  जातीची लागवड उत्तर प्रदेशात केली जाते.

शक्ति 1 (Shakti1)

मक्याची हा वाण लवकर पिकणारा असून 90 - 95 दिवसात परिपक्व होत असतो. संपूर्ण भारतात याची लागवड केली जाते. ह्या  जातीचे सरासरी उत्पादन एकरी 50 क्विंटल आहे.

एस.पी.वी - 1041 (SPV-1041)

मध्यप्रदेशात याची लागवड केली जाते. या मक्याची दाणे पांढऱ्या रंगाची असतात. या जातीची मका पिकणीला 110 - 115 दिवस लागतात. या पिकापासून सरासरी उत्पन्न हेक्टरी सुमारे 30 ते 32 क्विंटल आहे.

शक्तिमान (Shaktiman)

मध्य प्रदेशात याची लागवड केली जाते. त्याची दाणे नारंगी असतात. या पिकांची कापणी 100 - 110 दिवसांनी होत असते. ह्या  पिकाचे सरासरी उत्पादन हेक्टरी सुमारे 70 क्विंटल आहे.

शक्तिमान 2 (Shaktimaan 2)

मध्य प्रदेशात याची लागवड केली जाते. त्याची दाणे नारंगी असतात. या मकाला कापणीसाठी 100 - 110 दिवस लागतात. ह्या पिकाचे सरासरी उत्पादन हेक्टरी सुमारे 70 क्विंटल आहे. मक्याच्या ह्या योग्य वाणांमुळे चांगले पीक येईल आणि शेतकऱ्यांना ही या प्रकारच्या पिकातून चांगला नफा मिळेल.

अव्होकाडो शेती फायद्याची आहे का?

भारतात अव्होकाडो शेतीची लागवड पद्धती, वाण, उत्पन्न, नफा आणि बरेच काही त्याच्या उत्पत्तीपासून ते विविध प्रकारांपर्यंत, ह्या लेखात भारतातील अव्होकाडो लागवडीचे तपशीलावर माहिती देत आहोत

अव्होकाडो हे उष्णकटिबंधीय अमेरिकन फळ आहे. याचा उगम मेक्सिको आणि मध्य अमेरिकेत, विविध प्रकारच्या वन्य प्रजातींमधून झाला आहे . अव्होकॅडो हे सर्व फळांपैकी सर्वात पौष्टिक आहे आणि मानवी पोषणासाठी हे नवीन जगाचे सर्वात आवश्यक योगदान म्हणून ओळखतात . काही लोक फळांच्या चवीचा आनंद घेतात, तर काहींना आवडत नाही. यामध्ये प्रथिने (4% पर्यंत) आणि चरबी (30% पर्यंत) आहे , महत्वाची बाब म्हणजे यात कर्बोदक कमी आहेत. संपूर्ण युनायटेड स्टेट्समध्ये विविध ठिकाणीअव्होकॅडोचे पीक घेतले जाते.

अव्होकाडोची लागवड विविध मातीत केली जाऊ शकत असले तरी खराब निचरा होण्यास संवेदनशील असणाऱ्या जमिनीत याची लागवड करू ते खारट वातावरणात टिकून राहू शकत नाही. जमिनीचा सामू म्हणजेच pH पातळी पाच ते सहा च्या दरम्यान असावी. अव्होकॅडो विविध जाती आणि फरकांवर अवलंबून, वास्तविक उष्णकटिबंधीय ते समशीतोष्ण क्षेत्रापर्यंतच्या हवामानाच्या परिस्थितीत जगू शकतात आणि चांगल उत्पन्न भेटू शकते.

भारतात अव्होकाडो शेती फायदेशीर आहे का?

अव्होकॅडो हे भारतातील व्यावसायिक फळ पीक नाही. तथापि, हे सांगणे सुरक्षित आहे की भारतातील अव्होकॅडो शेती नक्कीच फायदेशीर आहे. देशात उत्पादित होणाऱ्या अव्होकाडो फळांच्या संख्येपेक्षा आयात केलेल्या फळांचे प्रमाण कितीतरी पटीने जास्त आहे.

अव्होकाडोचे विविध प्रकार

उष्णकटिबंधीय आणि उप-उष्णकटिबंधीय वातावरणाशी जुळवून घेतलेल्या वेस्ट इंडियन, ग्वाटेमालन आणि मेक्सिकन बागायती जातींची भारतात चाचणी घेतली संपूर्ण महाराष्ट्र, तामिळनाडू आणि कर्नाटकमध्ये पश्चिम भारतीय वंशाच्या जाती ठराविक ठिकाणी पिकवल्या जातात. फक्त वेस्ट इंडियन वंश उष्णकटिबंधीय आणि जवळ-उष्णकटिबंधीय वातावरणाशी अनुकूल आहे, परंतु ग्वाटेमालन सह त्याचे संकर चांगले कार्य करते आणि कापणीचा हंगाम वाढवण्यासाठी फायदेशीर मानले आहे

मेक्सिकन प्रजाती : फळांचा आकार लहान (250 ग्रॅम) असतो आणि पाच ते आठ महिन्यांनी उमलल्यानंतर पिकतो. फळाची पातळ, गुळगुळीत त्वचा आणि एक मोठे बी असते जे मध्यभागी सैलपणे आहे . फळांमध्ये तेलाचे प्रमाण ३०% असते .

ग्वाटेमालन प्रजाती : फळे मोठी असतात आणि लांब देठांवर असतात, त्यांचे वजन 600 ग्रॅम पर्यंत आहे . उमलल्यानंतर 9-12 महिन्यांनी फळे परिपक्व होतात. फळाची त्वचा जाड आणि अनेकदा चमकदार असते. बिया लहान असतात आणि फळांच्या पोकळीत अडकतात. फळांमध्ये तेलाचे प्रमाण 8% ते 15% पर्यंत असते.

वेस्ट इंडियन प्रजाती: फळे आकाराने मध्यम असतात, गुळगुळीत, चकचकीत त्वचा आहे. फळे लांब देठांवर वाहून नेली जातात आणि फुलांच्या नंतर पिकण्यासाठी नऊ महिने लागू शकतात. त्याच्या बिया मोठ्या असतात आणि पोकळीत सैलपणे बसतात. फळामध्ये तेलाचे प्रमाण कमी असते (3-10 टक्के). ही प्रजाती उष्णकटिबंधीय हवामानासाठी सर्वात अनुकूल आहे

उत्पन्न आणि कापणी

बियांपासून उगवलेली अव्होकाडो रोपे लागवडीनंतर 5 ते 6 वर्षांनी फळ देण्यास सुरुवात करतात. जांभळ्या जातींची परिपक्व फळे जांभळ्या व लाल रंगाची होतात, तर हिरव्या जातींची परिपक्व फळे हिरवी व पिवळी होतात. 

जेव्हा फळांमधील बियांच्या आवरणाचा रंग पिवळसर व पांढरा ते गडद तपकिरी रंगात बदलतो, तेव्हा फळ काढणीसाठी तयार होते. काढणीनंतर 6 ते 10 दिवसांनी परिपक्व फळे पिकतात. फळे जोपर्यंत झाडांवर आहे तोपर्यंत कडक असतात, कापणीनंतर मऊ होतात.

दर : बाजारात अव्होकॅडोला १५० रुपये ते ३०० रुपये प्रति किलो रुपयांचा ठोक दर भेटत असून किरकोळ विक्रीचा दर ५०० रुपये ते १००० रुपये किलो पर्यंत दर्जा नुसार भेटत आहे.

प्रति झाड उत्पादन 100 ते 500 फळांच्या दरम्यान आहे . सिक्कीममध्ये जांभळ्या प्रकारची फळे जुलैच्या आसपास काढली जातात, तर हिरव्या जातीची फळे सप्टेंबर व ऑक्टोबरमध्ये काढली जातात.

भारतातील अव्होकाडो लागवडीची संभाव्य वाढ:

देशाच्या अनेक भागांतील कृषी-हवामान परिस्थिती अव्होकाडो उत्पादनाच्या विस्तारासाठी अनुकूल दिसते. वृक्षारोपणाचे आता योग्य नियोजन नसल्याने ते विखुरले आहे. याशिवाय वाढीव उत्पादन क्षमता असलेल्या वर्धित वाणांची मोठी श्रेणी उपलब्ध आहे. 

वनस्पती वृद्धीसाठी तंत्र देखील स्थापित केले गेले आहे. उष्णकटिबंधीय दक्षिण भारत आणि भारताच्या ईशान्य भागातील आर्द्र अर्ध-उष्णकटिबंधीय भागांमध्ये निवडलेल्या मोठ्या प्रमाणात उच्च-गुणवत्तेच्या रोपवाटिकेची काळजीपूर्वक लागवड केल्याने, देशाच्या फळांच्या नकाशावर अव्होकॅडो योग्य स्थान येण्यास मदत होऊ शकते.

अव्होकाडो उत्पादन मर्यादा

भारतात विविध प्रकारच्या फळपिकांची उपलब्धता आणि गोड चव असलेल्या अधिक रुचकर फळांना ग्राहकांची पसंती यामुळे अव्होकॅडोने सरासरी भारतीयांच्या कल्पनेत पकड घेतलेली नाही. असे असले तरी, निर्याती साठी आणि सुशिक्षित लोकांमधील वाढती आरोग्य जागरूकता आणि अव्होकॅडोच्या उच्च पौष्टिक सामग्रीमुळे भारतीय बाजारपेठेत त्याचे योग्य स्थान आहे. 

         सीताफळ लागवड आणि माहिती 

सीताफळ (Custard Apple) हे उष्णकटिबंधीय अमेरिकेच्या आणि वेस्ट इंडीजच्या काही भागांमध्ये  आढळणारे Annona squamosa नावाचे  फळ आहे. स्पॅनिश व्यापाऱ्यांनी ते आशियामध्ये आणले. ह्या फळाचे  जुने  मेक्सिकन नाव, अता. हे अजूनही बंगाली व इतर भाषांमध्ये वापरतात. हे हिरव्या रंगाचे एक गोड फळ आहे. यात काळ्या रंगाच्या बिया असतात. फळावरचे डोळे चांगले मोठे झाले की  तोडून पिकायला ठेवतात. खरे तर याचे नांव शीतफळ. नंतर त्याचा अपभ्रंश शिताफळ व मग सीताफळ असा झाला आहे .

प्रस्तावना

कोरडवाहू फळझाडांमध्‍ये सिताफळ हेक्‍टरी महत्‍वाचे फळ पिक असून त्‍याची लागवड प्रामुख्‍याने अवर्षणग्रस्‍त भागात आणि हलक्‍या जमिनीत केली जाते. फळबागांचे प्रस्‍थ विशेषतः कोरडवाहू भागात, पडिक आणि वरकस जमिनीत मोठया प्रमाणात वाढविणे ही एक आजच्‍या काळातील  गरज होऊन बसली आहे. फार प्राचिन काळापासून सिताफळासारखे फळझाड जंगल, द-या खो-यातले हेक्‍टरी कोरडवाहू  अगदी गरीबातल्‍या गरीबांचा रानमेवा म्‍हणून वरदायी ठरलेले आहे.

सिताफळाची लागवड प्रामुख्‍याने आंध्रप्रदेश, महाराष्‍ट्र, कर्नाटक, तामिळनाडू, उत्‍तरप्रदेश व बिहार राज्‍यात करतात . महाराष्‍ट्रामध्‍ये बीड, जळगांव, औरंगाबाद, परभणी, अहमदनगर, नाशिक, सोलापूर, सातारा व भंडारा या जिल्‍हयात सिताफळाची झाडे मोठया प्रमाणावर दिसतात . दौलताबाद व पुण्‍याची सिताफळे फारच स्‍वादिष्‍ट लागतात. अशा शेरा ब-याच चोखंदळ ग्राहकांकडून मिळतो.  

मराठवाडयातील धारुर व बालाघाट ही गावे सिताफळा साठी प्रसिध्‍द आहेत. विदर्भात पवनी, भंडारा, गोंदिया, वाशिम, माहूर, तर सातारा जिल्‍हयात शिरवळ, कवठे, जवेळे, वाल्‍हे आणि खंडाळा फलटण तालुक्‍यातील काही ठराविक भाग सिताफळा करिता यशस्‍वी लागवडीतून नावारूपाला येऊ लागला आहे. महाराष्‍ट्रात सन 1989-90 पर्यंत कोरडवाहू फळझाडा खाली एकूण 242100 हेक्‍टर क्षेत्र असताना त्‍यापैकी एकटया सिताफळाखाली 2800 हेक्‍टर क्षेत्र यशस्‍वी लागवडीची ग्‍वाही देणारे ठरले आहे. 

सन 1990 – 91 पासून सुरु झालेल्‍या रोजगार हमी योजनेशी निगडीत फलोत्‍पादन विकास योजनेअंतर्गत कोरडवाहू फळझाडांच्‍या लागवडीस सिताफळाचा समावचेश करण्‍यात आला आहे. त्‍यामुळे सिताफळ लागवड ही शेतकरी बांधवांना चालून आलेली  संधी आहे. महाराष्‍ट्रात सन 1990-91 पासून या योजनेअंतर्गत सिताफळाची यशस्‍वी लागवड 25906 हेक्‍टर क्षेत्रावर करण्‍यात आली आहे.

सिताफळ हेक्‍टरी अतिशय काटक फळझाड असून त्‍याच्या  लागवडीकडे अद्यापही शास्‍त्रीय दृष्‍टीने लक्ष देण्‍यात आलेले नाही. सिताफळाची पाने शेळयामेंढया, जनावरे किंवा इतर कोणताही प्राणी खात नाही म्‍हणून कोणत्‍याही प्रकारचे संरक्षण न करताही या फळझाडाची जोपासना सहज करता येणार . बागेमध्‍ये कुंपणाच्‍या बाजूने या फळझाडाची लागवड करणे फायदेशीर  आहे  . त्‍याचप्रमाणे बरड जमिन ओलाव्‍याची जागा, नदीकाठची जमीन, शेताचे बांध, माळराने, डोंगर उताराच्‍या जमिनी अशा वेगवेगळया प्रकारच्‍या जमिनीमध्‍ये या पिकाची लागवड करतात .

सीताफळ लागवडीसाठी उपयुक्त हवामान 

महाराष्‍ट्रातील  हवामानाचा विचार करता, सिताफळाची लागवड होण्‍यास भरपूर वाव आहे. अत्‍यंत कोरडया रखरखीत व उष्‍ण हवामानाच्‍या प्रदेशापासून भारी पाऊसमानाच्‍या हवामानापर्यंतच्‍या प्रदेशात सिताफळ वाढते. मात्र उष्‍ण व कोरडया हवामानातील सिताफळे चविला गोड आणि उत्‍कृष्‍ट दर्जाची गुणवत्‍तेच्‍या बाबतीत सरस ठरतात असा अनुभव येतो . कोकणासारख्‍या जास्‍त दमटपणा असलेल्‍या भागात हे झाड वाढते. पण  अशा हवामानात तेथील फळे आकाराने लहान असतात .

आकाराने लहान असलेले हे फळझाड दमट हवामानामध्‍ये नेहमी हिरवेगार  राहते. कमी पावसाच्‍या प्रदेशामध्‍ये डिसेंबर ते फेब्रूवारी  या काळात त्‍याची पान गळती होऊन झाडे विश्रांती घेतात. कडाक्याची  थंडी व धुके या पिकाला मानवत नाही. थंड हवामानामध्‍ये फळे घट्ट व टणक राहून पिकत नाही. मोहोराच्‍या काळात कोरडी हवा आवश्‍यक असते. पावसाळा सुरु झाल्‍याखेरीज झाडांना फलधारणा होत नाही. सिताफळाचे झाड अवर्षणाला उत्‍तम प्रतिसाद देत असले तरी अति-अवर्षण मात्र या झाडाला अपाय कारक ठरते. साधारणपणे झाडाच्‍या वाढीसाठी 500 ते 750 मिमि पाऊस आवश्‍यकआहे .

सीताफळ लागवडीसाठी उपयुक्त जमीन

सिताफळाची लागवड ही अवर्षणग्रस्‍त भागासाठी शिफारस केली असल्‍यामुळे  फळझाड कोणत्‍याही जमिनीत येऊ शकते. अगदी खडकाळ रानापासून ते रेताड जमिनीत सुध्‍दा सिताफळाचे झाड वाढते . अत्‍यंत हलक्‍या माळरानात जशी सिताफळाची वाढ चांगली होते , तशीच ही झाडे शेवाळयुक्‍त जमिनीत गाळमिश्रीत जमिनीत, लाल जमिनीत तसेच अगदी विस्‍तृत प्रकारच्‍या जमिनीतही निकोपपणे वाढतात. मात्र भारी, काळी, पाणी साठवून ठेवणारी अल्‍कलीयुक्‍त जमिनी या फळझाडाला अयोग्‍य आहे .

रानचा मेवा म्हणून ओळख असलेल्या बीडचे सीताफळ या मानांकनाने जगभर निर्यात करता येणार आहेत  . बिड  जिल्ह्यात इतर भागाच्या तुलनेत कमी पाऊस पडतो. पाऊस कमी होत असला तरी या कमी पावसामुळे बीड जिल्ह्यात सीताफळ या पिकाला वेगळे वैशिष्ठ्य दिली आहे. बीड जिल्ह्यातून बालाघाट डोंगररांगा पसरलेल्या आहेत.

आधुनिक शेती कशी करावी ?

??

Whatts app ग्रुप जॉइन करा

 काय आहे मुख्यमंत्री सहाय्यता निधी योजना 2023 ??

योजनेचं नाव -मुख्यमंत्री सहाय्यता निधी योजना

कधि सुरू करण्यात आली? -2014 साली
लाभार्थी कोण?- महाराष्ट्रातील नागरिक
उद्देश्य काय? -महाराष्ट्रातील लोकांना उपचारासाठी अर्थिक मदत करणे
हेल्पलाईन क्रमांक कोणता?
02222025540/02222026948

'कोणती?

●20 हजार रुपये खर्च केल्यास तुम्हाला या योजनेअंतर्गत 10 हजार रुपये मिळतील.

●20,000 ते 40,000 रुपये खर्च केल्यास 15,000 रुपये मिळतील.

●10,000 ते 1 लाख रुपये खर्च झाल्यास, 50,000 रुपये किंवा एकूण खर्चाच्या 50 टक्के दिले जातील.

●त्यानंतर तुम्हाला तुमच्यासाठी उपलब्ध असलेल्या चार प्रकारच्या सवलती तुम्हाला संपूर्ण माहितीसह दिसतील.

●प्रथम क्रमांकावर दिसत असलेल्या महात्मा ज्योतिबा फुले जन आरोग्य योजनेअंतर्गत सशुल्क उपचार उपलब्ध असतील.

●या योजनेत तुम्हाला तुमच्या जिल्ह्यात जो काही समन्वय विकसित करायचा आहे तो रुग्णाला दवाखान्यात दाखल करण्यासाठी फोनवर संपर्क साधावा.

●दुसरे, धर्मादाय रुग्णालये आहेत जिथे तुम्हाला दरांवर मोफत सवलत मिळेल.

●तुमच्या जिल्ह्य़ात जे काही धर्मादाय रुग्णालय बांधले जाणार आहे त्यात खाटांच्या उपलब्धतेची माहिती तुमाला समाविष्ट दिसेल.

●तिसरे, तुम्हाला नॅशनल चिल्ड्रन अफोर्डेबल केअर प्रोग्राममध्ये मोफत उपचार देखील मिळतील.

सरकारी योजना : शेडनेट, हरितगृह उभारणी करिता आता ‘या’ स्कीम माध्यमातून मिळेल 25 टक्के जास्त सबसिडी, वाचा माहिती

शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट व्हावे याकरिता केंद्र आणि राज्य सरकारच्या माध्यमातून विविध प्रकारचे प्रयत्न करण्यात येत असून या प्रयत्नांचाच भाग म्हणून शेतीक्षेत्राशी संबंधित अनेक योजनांची आखणी करण्यात आलेली आहे. यापैकी बहुतेक योजनांच्या माध्यमातून थेट वित्तीय फायदा देण्यात येतो किंवा काही योजनांच्या माध्यमातून सबसिडी स्वरूपात वित्तीय मदत करण्यात येते.

"जेणेकरून शेतकऱ्यांना शेती संबंधित असलेल्या आवश्यक बाबी पूर्ण करता येणे शक्य होते व या माध्यमातून नक्कीच शेतकऱ्यांच्या उत्पादनामध्ये वाढ होते. सध्या आपण विचार केला तर संरक्षित शेतीच्या दृष्टिकोणातून शेडनेट तसेच ग्रीन हाऊस सारख्या बाबींना खूप महत्त्व आहे. त्याकरिता शासनाच्या माध्यमातून सबसिडी देण्यात येते. परंतु आता अटल भूजल योजनेमध्ये संरक्षित शेतीचा समावेश करण्यात आल्यामुळे हरितगृहांना जास्तीचे सबसिडी मिळण्याचा मार्ग आता खुला झाला आहे. यासंबंधीचे सविस्तर बातमी असे की, राज्य शासनाने अटल भूजल योजनेअंतर्गत आता संरक्षित शेतीचा समावेश केल्यामुळे हरितगृहांना आता जास्त अनुदान मिळणार आहे.

 अटल भूजल योजनेमध्ये उस्फुर्त पैसे तरतूद असून या निधीचा वापर एकात्मिक फलोत्पादन विकास अभियाना करिता करण्यात यावा या संबंधीचा मागोवा देखील कृषी आयुक्तालयाकडून सुरू आहे.

 याच निधीचा वापरातून हरितगृह आणि शेडनेटगृह अशा संरक्षित शेतीसाठी महत्वाच्या असलेल्या बाबींकरिता आता अनुदान देता येईल असा देखील प्रस्ताव शासनाकडे पाठवण्यात आला होता. त्यामुळे अटल भूजल योजनेत आता संरक्षित शेतीचा समावेश करण्यात आला आहे."आल्यामुळे हरितगृहे व शेडनेट उभारणी करिता शेतकऱ्यांना आता अनुदान मिळावे याकरिता राज्याच्या भूजल सर्वेक्षण आणि विकास यंत्रणेच्या माध्यमातून कृषी आयुक्तालयाकडे पैसा पाठवला जाईल असे देखील राज्यसरकारकडून स्पष्ट करण्यात आले आहे. या माध्यमातून आता अटल भूजल योजनेतून निधीचे वितरण करता यावे याकरिता एकात्मिक फलोत्पादन विकास अभियानाच्या प्रोग्राममध्ये देखील थोडा बदल करण्यात आला आहे.

 राज्यातील ऐंशी तालुक्यांना मिळेल लाभ

राज्य शासनाने घेतलेले आता या निर्णयाचा फायदा अटल भूजल योजनेत समाविष्ट असलेल्या राज्यातील ऐंशी तालुक्यांना होणार आहे. या तालुक्यातील शेतकऱ्यांना आता संरक्षित शेतीच्या अनुदानासाठी प्रवाट करावी लागणार नसून याकरिता सोडतीसाठी वाट न बघता या उपक्रमांना आता अटल भूजल योजनेतून ताबडतोब अनुदान मिळणे शक्य होणार आहे.

सध्या शेती विभागाच्या माध्यमातून हरितगृह आणि शेडनेट उभारणी करायची असेल तर 50 % सबसिडी देय आहे. परंतु आता या निर्णयानुसार अटल भूजल योजनेच्या माध्यमातून अधिक पंचविस टक्के अनुदान शेतकऱ्यांना दिले जाणार आहे. त्यामुळे शेती विभागाकडून मिळणारे 50 टक्के अनुदान व  अटल भुजल योजनेतून मिळणारे पंचवीस टक्के  असे एकूण 75 % सबसिडी हरितगृह उभारणी करिता शेतकऱ्यांना मिळणार असल्याची माहिती देखील समोर आली आहे.

 पशुपालन हा व्‍यवसाय शेतीला पूरक ठरतो, कारणे:

पशुपालन या व्यवसायात विविधजातींच्या गाई, शेळ्या,  म्हशी,  कोंबड्या, मेंढया, ससा, डुक्कर व बैल यांचे संगोपन केले जाते. पशुपालन हे , दूध,मांस अंडी, शेतकामासाठी व खत  मिळवण्यासाठी केले जाते.

गोठयातील जनावरे दिवसभर चारा खातात,पाणी पितात.सेंद्रिय खते म्हणजे जनावरांचे उरलेला चारा, जनावरांचे मलमुत्र , मानवी मलमूत्र आणि भाजीपाला  यापासून तयार केलेली खते.

पारंपारिक सेंद्रिय खत शेणखत हे असून शेतकऱ्यांना ते शेतातच उपलब्ध होऊ शकते. जनावरांच्या गोठ्यातील शेणामध्ये जनावरांचे मलमूत्र आणि अर्धवट खाऊन टाकलेल्या चारा अवशेषही असतात. गोठ्याच्या कडेला माती टाकून त्यात जनावरांचे मूत्र शोषून त्यापासुन सेंद्रिय खत निर्मिती करता येते.

Whatts app ग्रुप जॉइन करा

हळद लागवड कशी करावी संपूर्ण माहिती

सरी वरंबा पद्धतीपेक्षा रुंद वरंबा पद्धतीने हळदीची लागवड केल्यास अधिक उत्पन्न मिळण्यास मदत होते. लागवड एप्रिल महिन्याच्या मध्यापासून ते जून महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंतच करावी. रासायनिक व जैविक बीजप्रक्रिया  लागवडीपूर्वी  अवश्‍य करुन घ्यावी.
हळद लागवडीसाठी चांगले उत्पादन देणाऱ्या सुधारित जातींची निवड महत्त्वाची ठरते. पाणी देण्याच्या पद्धती आहेत. हळद लागवडीच्या सरीवरंबा आणि रुंदवरंबा अशा दोन पद्धती पडतात. ठिबक सिंचनाची सुविधा असल्यास रुंदवरंबा पद्धतीने लागवड करावी. या पद्धतीने लागवड केल्यास गड्डे चांगले पोसतात. परिणामी उत्पादन वाढते.

लागवड पद्धती ः
१) सरी वरंबा पद्धत

हळद पिकास पाट पाणी पद्धतीने सिंचन करावयाचे असल्यास ही पद्धती लाभदायक ठरते.

या पद्धतीने लागवडीसाठी ७५ बाय ९० cm अंतरावर सऱ्या पाडाव्यात.

सरी पाडण्यापूर्वी शिफारस केलेले स्फुरद आणि पालाश जमिनीत मिसळावे लागते.

जमिनीच्या उताराप्रमाणे ६ ते ७ सरी वरंब्याचे एक वाकुरे याप्रमाणे वाकुरी बांधून घ्यावीत. वाकुऱ्याची लांबी जमिनीचा उतार कुणीकडे आहे हे लक्षात घेऊन ५ ते ६ मीटर ठेवावी. सोयीप्रमाणे पाणी व्यवस्थित बसण्यासाठी पाण्याचे पाट सोडावेत.
२) रुंद वरंबा पद्धत ः
ठिबक सिंचन पद्धती उपलब्ध असल्यास रुंदवरंबा पद्धतीने लागवड करावी. या पद्धतीने लागवड केल्यास गड्डे चांगले पोसतात. परिणामी उत्पन्नात वाढ होण्यास मदत होते.
रुंदवरंबा तयार करताना १२० सेंमी (४ फूट) अंतरावर सऱ्या पाडाव्यात. त्या सऱ्या उजवून ६० ते ७५ सेंमी माथा असलेले २० ते ३० सेंमी उंचीचे व उताराचे प्रमाण लक्षात घेऊन योग्य त्या लांबी रुंदीचे गादीवाफे पाडा.
वरंब्याचा माथा सपाट करून घ्यावा. त्यानंतर ३० बाय ३० cm अंतरावर लागवड करावी. लागवडीच्या वेळी गड्डे पूर्ण झाकले जातील, याची काळजी घ्यावी.
एका गादीवाफ्यावर दोन ओळी बसवाव्यात. या पद्धतीसाठी जमीन समांतर असणे गरजेचे असते.रुंदवरंबा पद्धतीने हळद लागवड केल्यास वरब्यांवर पडणाऱ्या जास्तीच्या पाण्याचा निचरा होण्यास मदत होते. परिणामी कंद कूजरोगापासून हळद पिकाचे संरक्षण होते.
बिजप्रक्रिया ः
कंदमाशी आणि बुरशीजन्य रोग नियंत्रणासाठी ः
१) रासायनिक बियाणे प्रक्रिया ः
क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २ मिलि अधिक कार्बेन्डाझिम (५० टक्के पाण्यात मिसळणारे) २ ग्रॅम प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून द्रावण तयार करावे. या द्रावणात निवडलेले गड्डे १५ ते २० मिनिटे बुडवावेत. नंतर बेणे सावलीत सुकवावे.
२) जैविक बियाणे प्रक्रिया ः
ही बेणे प्रक्रिया लागवड करतेवेळी करावी. यामध्ये ॲझोस्पिरीलम १० ग्रॅम अधिक स्फुरद विरघळणारे जिवाणू संवर्धक (पीएसबी) १० ग्रॅम आणि व्हॅम २५ ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून द्रावण तयार करावे. द्रावणात बेणे 10 ते 15 मिनिटे बुडवून लगेच लागवडीसाठी वापरावे.

अगोदर रासायनिक बेणे प्रक्रिया करून बियाणे  दोन ते तीन दिवस सावलीमध्ये  सुकवावे. त्यानंतर लागवडीपूर्वी जैविक बीजप्रक्रिया करावी.

लागवडीचा हंगाम व बियाणे ः
एप्रिल महिन्याच्या मध्यापासून ते जून महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत हळदीची लागवड करावी.
एक हेक्टर लागवडीसाठी 25 क्विंटल जेठे गड्डे (त्रिकोणाकृती मातृकंद) बियाणे आवश्यक असते.

अंगठे गड्डे आणि हळकुंड बियाण्यापेक्षा जेठे गड्डे वापरल्याने उत्पादन अधिक मिळते.

साधारण 50 gm पेक्षा अधिक वजनाचे सशक्त, रसरशीत तसेच नुकतीच सुप्तावस्था संपवून थोडेसे कोंब आलेले असावेत.
गड्डे स्वच्छ करून त्यावरील मुळ्या काढून घ्याव्यात. कुजलेले, अर्धे सडलेले बियाणे लागवडीसाठी वापरू नये.
जेठे गड्डे उपलब्ध होत नसतील तर बगल गड्डे  किंवा हळकुंडे  बेणे म्हणून वापरावे. निवडलेली हळकुंडे ठळक, लांब, जाड, ठसठशीत वाढलेली, निरोगी आणि सारख्या आकाराची भेसळमुक्त असावीत.

लागवड अंतर ः
सरी वरंबा पद्धतीत ३० सें.मी. अंतरावर गड्ड्यांची लागवड करावी किंवा वाकुरी पाण्याने भरल्यानंतर गड्डे पाण्यामध्ये वरंब्यात ३ ते ५ cm. खोल दाबून घ्यावेत.

पाण्यात लागवड करताना गड्डे खोलवर जाणार नाहीत याची काळजी घ्यावी. जर गड्डे जास्त खोल लावले गेले तर उगवणीवर परिणाम होण्याची शक्यता असते.
रुंद वरंबा पद्धतीने ३० बाय ३० सें.मी. अंतरावर लागवड करावी. लागवडीपासून २१ ते २६ दिवसांत पूर्ण उगवण होते.
खत व्यवस्थापन ः
सेंद्रिय खताचा जास्तीत जास्त वापर केल्यास उत्पादनवाढीस नफा होतो. पूर्वमशागतीच्या वेळी हेक्टरी ३५ ते ४० टन चांगले कुजलेले शेणखत जमिनीत मिसळावे.
माती परीक्षणानुसार हेक्‍टरी २०० किलो नत्र, १०० किलो स्फुरद आणि १०० किलो पालाश द्यावे. लागवडीच्या वेळी स्फुरद आणि पालाशची पूर्ण मात्रा द्यावा. नत्र मात्र २ हप्त्यांत विभागून द्यावे. लागवडीनंतर नत्राचा पहिला हप्ता  ४५ दिवसांनी, तर दुसरा हप्ता भरणीच्या वेळी (लागवडीनंतर १०५ दिवसांनी) द्यावा लागतो.
तसेच भरणीच्या वेळी हेक्‍टरी दोन टन निंबोळी किंवा करंज पेंडीचा वापर करावा.
पाणी व्यवस्थापन ः
रेताड जमिन असेल तर तुषार किंवा ठिबक सिंचनाचा वापर करावा. ठिबकच्या दोन लॅटरमधील अंतर चार ते पाच फूट ठेवावे. दोन तोट्यांमधील अंतर जमिनीच्या प्रतीनुसार ठेवावे.
जमिनीतील ओलाव्यानुसार ठिबक संच चालू ठेवावा. सतत पाणी सोडू नये. सारखा ओलावा राहिल्याने हळकुंडे कुजण्याची शक्‍यता असते.
एप्रिल-मे महिन्यात लागवड होत असल्याने सुरवातीच्या काळात पाऊस पडेपर्यंत पाण्याची अत्यंत आवश्‍यकता असते. कारण मुळांना जमिनीत स्थिरता प्राप्त होण्याचा हा काळ असतो. या कालावधीत आंबवणीचे पाणी लगेच चार ते सहा दिवसांच्या अंतराने द्यावे. जमिनीच्या प्रतीनुसार हा काळ कमी-जास्त ठेवावा.

पावसाळा सुरू झाल्यानंतर पावसाचे पाणी जमिनीमध्ये साठून राहणार नाही याची काळजी घ्यावी. पावसाळ्यानंतर हिवाळ्यामध्ये पाण्याच्या दोन पाळीमधील अंतर बारा ते पंधरा दिवस ठेवावे. मात्र पीक काढणीच्या अगोदर पंधरा दिवस बिलकुल पाणी देऊ नये.
पाऊस समाधानकारक असेल तर हलक्‍या जमिनीत पाण्याच्या १३ ते १५ पाळ्या द्याव्या लागतात.
आंतरपिकांची लागवड ः
हळदीची मुळे आणि निवडलेल्या आंतरपिकाची मुळे जमिनीत समान खोलीवर येणार नाहीत याची काळजी घ्यावी.
तुरीसारख्या पिकांचा वापर हळदीमध्ये सावलीसाठी करावा.
२५ % सावलीमध्ये हळद पीक चांगले वाढते.
आंतरपिके ही हळद पिकापेक्षा उंचीने कमी तसेच  कमी जागा व्यापणारी असावीत.
हळद लागवड केल्यापासून ३ ते ३.५ महिन्यांनी फुटवे येऊन कंद पोसतात . हळकुंड येण्याच्या कालावधी पूर्वी आंतरपिकाची काढणी करणे फायदयाचे ठरते.
घेवडा, झेंडू, मिरची, कोथिंबीर, तूर, उडीद, मूग या पिकांची  आंतरपिकासाठी निवड करावी.
हळदीमध्ये आंतरपीक म्हणून मका पिकाची लागवड करू नये. कारण, मका पिकामुळे हळदीच्या उत्पादनात १५ ते २० % घट येते.

Whatts app ग्रुप जॉइन करा

 कोणकोणते  जोडधंदे शेतीसोबत व्यावहारिकरित्या मोजक्या भांडवलावर यशस्वीपणे करता येईल?

शेतीसोबतच आपण जोडधंदा केला तर शेतकरी जास्त फायदेशीर राहु शकतो.
१)शेळीपालन
हे दूध, मांस, फायबर आणि त्वचेसह विविध कारणांसाठी शेळ्यांचे संगोपन आणि प्रजनन केले जाते .शेळीपालन हा व्यवसाय अनेक वर्षापासून शेतीलापूरक व्यवसाय म्हणून केला जात आहे. पण आर्थिक नफा आणि तुलनेने कमी गुंतवणूक असल्यामुळे जगभरात लोकप्रिय होत आहे.
शेळी पालन (Sheli palan) हे विविध  वातावरणात करता येते. रखरखीत प्रदेश, डोंगराळ प्रदेश आणि मर्यादित वनस्पती असलेले क्षेत्र यासारख्या कठीण परिस्थितीत योग्य नियोजन  करून शेळीपालन केले जाऊ शकते.

२. कालवडी ला गाय करून विकणे
आज जरी कालवड संगोपन करण्यापेक्षा गाय विकत आणणे फायद्याचे वाटत असले तरीही आपण ज्या कालवडीवर आपण खर्च करणार आहोत ती दोन वर्षांनंतर गाय बनणार आहे. तेव्हा उच्च आनुवंशिकता असलेल्या दूध देणाऱ्या गाईची किंमत ही नक्कीच संगोपन खर्चापेक्षा जास्त असेल. त्यामुळे कालवड संगोपन करणे नक्कीच फायदयाचे  आहे, त्यासाठी फक्त कालवडीची आनुवंशिकता व भविष्यात तिच्यापासून किती दुग्धोत्पादन मिळणार आहे हे माहिती असायला हवे
३.कुक्कुट पालन (देशी कोंबड्या)
देशी कोंबडी पालन हा शेतीशी निगडित  जोडधंदा आहे. देशी कोंबडी पालनास कुकुटपालन असेही म्हटले जाते. देशी कोंबडी पालन हे मांस व अंडी यांच्या उत्पन्नासाठी केले जाते. हा व्यवसाय शेती व्यवसायाशी संलग्न आहे. कुकुटपालन हे जागतिक अन्नपुरवठ्यात मदत करते. जगभरात कोंबडीच्या मांसाची प्रचंड मागणी असल्यामुळे कुक्कुटपालन चांगल्या नफ्याचा व्यवसाय बनला आहे.

४. म्हैस पाळणे:
म्हैस ही गायीपेक्षा अंगाने स्थूल असते. म्हशीच्या दुधापासून खवा, बासुंदी, दही, लोणी, तूप वगैरे पदार्थ बनवतात.
म्हशी पालनाचा व्यवसाय अनेक गवळी व शेतकरी लोकांना जास्त आर्थिक उत्पन्न मिळवून देतो.

५. बियाणे निर्मिती
बियाणे हा शेतीचा आत्माच. भारतीय शेती आणि संस्कृतीचा अभ्यास तपासला तर असे लक्षात येते की पूर्वी शेतकरी हे बियाण्यांच्या बाबतीत स्वयंपूर्ण होते. देशी बियाण्यांची लागवड आणि जपणूक ते करीत होते. लोकसंख्या वाढू लागली, अन्नधान्याची मागणी कित्येकपटीने वाढली, विज्ञान-तंत्रज्ञानाने क्रांती आणली म्हणून पारंपरिक बियाण्यांची जागा हायब्रीडने घेतली. या नव्या चक्रामुळे जास्त उत्पादनाची हाव लागली. यातूनच पारंपरिक बियाणे नष्ट होऊ लागली आणि हायब्रीड, रासायनिक बियाणे वाढली. पण, यामुळे शेतकरी या बियाण्यांच्याबाबतीत आता परावलंबी झाला. त्याच्या घरी आणि शेतात असलेली बियाण्यांची समृद्धी लोप पावली.
शेतातील गावरान बियाणे तयार करणे आणि विकणे हा सुद्धा शेतीला पूरक जोडधंदा आहे.

५. फळझाडे लागवड:
इतर शेती प्रकारांसोबत केलेली फळशेती आर्थिकदृष्ट्या किफायतशीर असल्याचे सिद्ध झाले आहे. फळझाडांच्या लागवडीच्या शास्त्राला फलोद्यान विद्या असे म्हणतात. राज्यात पडणारा पाऊस, जमिनी, पीकपद्धती, वनस्पती आणि उष्णतामान या सर्वांचा विचार करून नऊ कृषी हवामान विभाग पाडण्यात आले. खरे तर संपूर्ण राज्यात हवामान कधीही सारखे नसते. अशा वेगवेगळ्या प्रदेशात नाना प्रकारच्या फळबागा वाढू शकतात. जसे कोकणामध्ये आंबा आणि काजू लागवड, पश्चिम महाराष्ट्रात द्राक्षे, पेरू आणि डाळींब, उत्तर महाराष्ट्रात केळीलागवड, नागपूर-अमरावती भागात संत्रालागवड अशी विविध भागात विविध प्रकारची फळे प्रसिद्ध आहेत.  अशी राज्यात हवामान आणि जमिनीची विविधता पाहता इतर प्रकारच्या शेतीसोबतच शेतकऱ्यांनी फळबागशेती अवलंबल्यास त्यांना शेतीचा दर्जा उंचावण्यास निश्चित मदत होईल.

६. दुग्धजन्य पदार्थ:
आयुर्वेदात दुध व दुग्ध पदार्थांचे मानवी आहारात खुप महत्त्व पटवून देण्यात आले आहे. अनेक वनस्पतींच्या औषधी सारमुत भागापासून दुघ उत्पन्न होते.
दुग्धपदार्थांपैकी महत्त्वाचा दुग्धपदार्थ म्हणजेच खवा. यालाच मावा असेही संबोधतात. खव्यापासून आपण (क , विविध प्रकारच्या बर्फी, पेढा, 1 गुलाबजामून, कलाकंद, कुंदा  इ. पदार्थ तयार करू शकतो. 
बासुंदी
रुचकर असलेली बासुंदी हा दुग्धजन्य पदार्थ आहे. हा बनवून शेतकरी ते विकू शकतो.
दही
विरजन घालून दही पैक करून ते डेयरी वरून विकता येते.चक्क्का, श्रीखंड, लोणी, ताक शेळीच्या दुधापासून तयार करता येऊ शकतात.

७. तरकारी:
जर कमी जमीन शेतकरी असेल अन् उसासारखे मोठे जास्त काळ घेणारे पीक घेत असाल तर खूप अडचण येईल. अश्या वेळेस आपला कल तरकारी (मंडई पीका) कडे द्यावा. यात तुम्हाला नेहमी पैसे येत राहतील
शेतीला जोडधंदा म्हणून विविध भाज्या लावून त्या होलसेल भावात विकुन शेतकरी चांगला पैसा मिळवू शकतात

Whatts app ग्रुप जॉइन करा

 शेती कशी करावी?

भारत हा कृषिप्रधान देश आहे. भारत देशांमध्ये 70 % लोक शेती करत असतात तसेच 20 % लोक शेती संबधित व्यवसाय करत असतात.
भारत देश हा विकसनशील देश आहे शेतीमुळे भारताची प्रगती खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये होत आहे. भारतामध्ये अनेक राज्य ही वेगवेगळ्या पिकांसाठी प्रसिद्ध आहेत. आज आपण शेती  कोणत्या पद्धतीने करू शकतो तसेच शेती करण्यासाठी कोणकोणत्या पद्धती आहेत हे देखील जाणून घेणार आहोत.
मित्रांनो, शेती ही आजकाल च्या काळामध्ये पारंपारिक पद्धतीने सोबत आधुनिक पद्धतीने करायला पाहिजे कारण की पारंपरिक पद्धतीने शेती केल्यास आपल्याला अल्प प्रमाणामध्ये फायदा मिळत असतो.

तसेच पारंपरिक पद्धतीमध्ये कष्ट देखील जास्त प्रमाणामध्ये आहे त्याच प्रमाणे जर आपण आधुनिक पद्धतीने शेती करत असाल तर आपल्याला फायदा जास्त प्रमाणामध्ये मिळतो. तसेच शेतीमध्ये मेहनत देखील आपल्याला अल्प प्रमाणामध्ये करायला मिळते.

यामुळे आपण येणाऱ्या काळामध्ये आधुनिक पद्धतीचा वापर करून शेती कशा पद्धतीने करता येईल याचे तसेच याकडे विशेष लक्ष देणे आवश्यक आहे.

भारत देश हा कृषिप्रधान  देश आहे. भारत देशामध्ये तसेच भारत सरकार शेतीसाठी योजना सबसिडी देखील खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये उपलब्ध करत आहे. म्हणूनच आपण जर  शेती करण्याचा विचार करत असाल तर शेती हा येणाऱ्या काळामध्ये खूपच मोठा वाढणारा व्यवसाय आहे.

शेती करत असताना आपण सर्वप्रथम पीक पेरण्यापूर्वी शेतीची योग्य मशागत करणे खूपच आवश्यक असते. तसेच शेतीमध्ये रासायनिकखतांचा आणि सेंद्रियखतांचा योग्य रीतीने वापर करणे खूपच महत्त्वपूर्ण आणि आवश्यक असते.

शेतीमध्ये आजकल सेंद्रिय खताचा आपण जास्त प्रमाणामध्ये वापर करावा. त्याचप्रमाणे रासायनिक खताचा देखील अल्प प्रमाणात योग्य तेवढाच वापर करावा. आपण जर सेंद्रिय खतांचा जास्त प्रमाणामध्ये वापर केला तर आपले पीक हे  चांगल्या पद्धतीने येत असते.
शेतीचे असणारे विविध प्रकार
शेतीमधून  उत्पादन  काढल्या जाणाऱ्या पद्धती वरून शेतीचे अनेक प्रकार पडत असतात.
1) ऊस शेती
या शेती प्रकारांमध्ये उसाची लागवड केली जाते ऊस या पिकासाठी साधारणपणे १ ते १ १/२ वर्षाचा कालावधी लागत असतो. भारत देशामध्ये तसेच महाराष्ट्रामध्ये उसाचे प्रमाण जास्त आहे.

तसेच गुजरात या राज्यांमध्ये देखील उसाचे प्रमाण हे खूपच जास्त प्रमाणामध्ये आहे. उसापासून साखर ,गूळ हे पदार्थ खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये बनवले जातात.
२) भात शेती
भारत देशातील महाराष्ट्र मध्ये कोकण विभागामध्ये भात शेती ही खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये केली जाते. भात शेती पावसाळ्यामध्ये जास्त प्रमाणामध्ये केली जाते. या शेतीसाठी भरपूर पाण्याची आवश्यकता असते कोकण विभागामध्ये याचे प्रमाण खूपच जास्त प्रमाणामध्ये आहे.
तसेच तांदुळाचे अनेक प्रकार पडतात अलीकडच्या काळामध्ये बासमती हा प्रकार खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये प्रसिद्ध झालेला आहे.
3) पशुधन प्रधान शेती
या शेती प्रकारांमध्ये पशुधनाची उत्पादनक्षमता वाढवली जाते तसेच पशुधनासाठी शेती केली जाते यामुळे या शेतीला पशुधनप्रधान शेती असे म्हणतात.
भारत देशामध्ये अनेक प्रकारचे शेतकरी पशु पाळत असतात. शेती बरोबर व्यवसाय करतात भारत देशांमधील शेतकरी खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये करत असतात.गाय, म्हैस, बैल,शेळ्या,र्मेंढ्यां पाळतात. पशुधन शेती ही अलीकडच्या काळामध्ये लाभदायक असणारी शेती आहे.
4) मत्स्य शेती
मत्स्य शेती प्रकार हा खूपच फायदेशीर असा असणारा शेती प्रकार आहे. आजकालच्या काळामध्ये काही लोक शेततळ्यामध्ये माशांचे प्रकार वाढवत आहेत आणि ते विक्रीसाठी मोठ्या शहरांत पाठवत आहेत.

यावरून शेतकऱ्यांना खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये अतिरिक्त उत्पन्न होत आहे. तसेच मत्स्यशेतीसाठी भारत सरकार तसेच महाराष्ट्र सरकार कडून देखील खूपच मोठ्या प्रमाणामध्ये सबसिडी देखील उपलब्ध करण्यात आलेले आहे.
सिंचनाच्या दृष्टीने दोन प्रकार शेतीमध्ये पडत असतात.
१) बागायती शेती
२) जिरायती शेती
शेतीचे प्रकार हे प्रामुख्याने त्या ठिकाणी असणाऱ्या जमिनीच्या प्रकारावरून देखील पडत असतात.
शेती कशी करावी  निष्कर्ष
भारतातील शेती व्यवस्थेत खुप मोठ्या प्रमाणात योगदान देणारी शेती व्यवस्था ही उपजत शेती, जैविक औद्योगिक शेती आहे. भारताची अर्थव्यवस्था ही शेती क्षेत्राशी निगडीत आहे. भारताला कृषीप्रधान देश म्हणून ओळखल्या जाते. त्यामुळे शेतीला अनन्यसाधारण असे महत्त्व आहे.

Whatts app ग्रुप जॉइन करा