epranali

        बिरबलाचे राजवडयात परतणे

 एकदा राजा अकबर बिरबलावर रागावला आणि त्याला राजवाडा सोडण्याचा आदेश दिला. बिरबल हुशार होता, सम्राट अकबराची ही नाराजी थोड्या काळासाठीच होती हे त्याला माहीत होते.

त्यामुळे त्याच्या बाजूने काहीही न बोलता तो शांतपणे राजवाड्यातून निघून गेला.

   खरे तर महाराज अकबराची नाराजी अल्प काळासाठीच होती. आता बिरबलाची आठवण त्याला सतावू लागली आणि त्याला काळजी वाटू लागली की बिरबल कोणत्या अवस्थेतून जात असेल हे आपल्याला माहीत नाही!

त्याने राज्यभर पत्ता लावला पण बिरबलाचा पत्ता कोणालाच कळला नाही.

राजा अकबरही खूप हट्टी होता, तो आपला प्रिय बिरबल शोधत राहील असा निश्चय केला होता.

राजा अकबराने एक योजना केली आणि संपूर्ण राज्यात घोषणा केली की जो राजा अकबराला अर्ध्या सावलीत आणि अर्ध्या उन्हात भेटेल त्याला राजा 500 सवर्ण नाणी देईल.

हा प्रश्न फक्त बिरबलच सोडवू शकतो यावर राजाला पूर्ण विश्वास होता.

    ही बाब राज्यभर गाजली. लोभापोटी अनेक लोक तेथे आले, पण राजाची अट कोणीही पूर्ण करू शकले नाही. मग ही बातमी बिरबलापर्यंत पोहोचली.

बिरबल ज्या गावात राहत होता, त्याच्या शेजारी एक गरीब कुंभार राहत होता. बिरबल कुंभाराला म्हणाला, “तू डोक्यावर खाट घेऊन जा आणि महाराजांना भेटा, तुला पुन्हा 500 सवर्ण नाणी मिळतील.

अकबर बिरबल की कहानी नैतिक भाग- कुंभाराने बिरबल जी सांगितल्याप्रमाणे केले. महाराजांनी त्यांच्या उत्तराने समाधानी होऊन त्यांना 500 सवर्ण नाणी बक्षीस म्हणून दिली! तेव्हा महाराजांनी त्याला विचारले,

"ही युक्ती तुझी होती का?" कुंभार म्हणाला, "नाही महाराज, आजकाल एक शहाणा तरुण माझ्या गावात राहायला आला आहे. त्यानेच मला हे करायला सांगितले."

महाराजांना समजले की तो बुद्धिमान माणूस दुसरा कोणी नसून बिरबल असेल. महाराजांनी कुंभाराला लवकरात लवकर त्या व्यक्तीकडे नेण्याची इच्छा व्यक्त केली.

कुंभारांनी कोणताही संकोच न करता राजा अकबरला बिरबलाकडे नेले आणि अकबराने बिरबलाची माफी मागितली आणि त्याने स्वतः बिरबलला पूर्ण सन्मानाने राजवाड्यात आणले.

 झेंडा अमुचा 

झेंडा अमुचा प्रिय देशाचा, फडकत वरी महान करितो आम्ही प्रणाम याला, 

करितो आम्ही प्रणाम ॥ धृ. ॥ 

लढले गांधी यांच्या करिता, टिळक नेहरू, लढली जनता । 

समर धुरंधर वीर खरोखर, अर्पुनि गेले प्राण ॥१॥

 भारत माता अमुची माता, आम्ही गातो या जयगीता ।

 हिमालयाच्या उंच शिरावर, फडकत राहो निशाण ॥२॥ 

या देशाची पवित्र माती, जुळली आमच्या मधली नाती 

एक नाद गर्जतो भारता, तुझा आम्हा अभिमान ॥३॥

 गगनावरी अन् सागरतीरी, सळसळ करिती लाटालहरी 

जय जय भारत जय, जय भारत, जय गाताती जय गान ॥ ४ ॥ 

वि. म. कुलकर्णी

   Cries of Animals

1.Dog-bark कुत्र्यांचे भुंकणे

2.Swallow-twitter पाकोळ्यांचा किलबिलाट

3. Crows-craw कावळे काव काव करतात

 4.Flies-buzzमाशा भणभण करतात

5  Kittens -mewमांजराची पिली म्याव म्याव करतात

6.Elephant -trumpet

हत्तीचे ओरडणे

7.Mice -Squak उंदिर चूं चूंकरतात

8.Parrots -Talk पोपटाचे बोलणे

9.Hawks -scream ससाणे किंकाळतात

10. Asses -bray गाढवे ओरडतात

11. Wolves -yell लांडगे ओरडतात

12. Oxen -low बैल हंबरतात

13. Bees-hum माशा भणभण करतात

 14. Pigeons -coo पारवे घुमतात

15. Lions -crow सिंह गर्जना करतात

16. Cocks -crow कोंबडे आरवतात

17. Tigers-roar वाघ डरकाळ्या फोडतात 

18. pigs-grunt डुकरे गुरगुर करतात

 19. snakes-hiss साप फुत्कारतात 

 20. Birds-chirp पक्षी गातात

 21. cattle-low गुरे हंबरतात

 22. Monkeys-chatter माकडे ची ची करतात

 23. Ducks- quack बदके क्वॅक क्वॅक करतात

 24. Puppies-yelp कुत्र्याचे पिले याक याक करतात

 25. Hens -Cackle कोंबड्या कुक - कुक करतात

26. Sparrows-Chirp चिमण्या चिव चिव करतात

 27. Cats-mew मांजरे म्यॉव म्यॉव करतात

 28. Frogs -croak बेडूक डराव डराव करतात

29.Doves - coo कबुतरे घुमतात

30. Swan -cry राजहंस कुंजन करतात

31. Nightingales- sing बुलबुल गातात

32. Geese- cackle हंस कलकल करतात

33. camels- grunt उंट गुडगुडतात

34. Jakals -howकोल्हे घुत्कार करतात

35. Owls- hoot घुबड घुत्कार करतात

36. Horse -neigh घोडे खिंकाळतात

37.Vultures- Scream गिधाडे किंकाळतात

38 Bears- growl अस्वले गुरगुरतात

39 Claves- low वासरे हंबरतात

40 Lambs - bleatमेंढरे बेबे करतात 

41 Ravens- croakकारकोचे काव काव करतात 

42 Bulls- bellows बैल हंबरतात

43 Eagles- scream गरूड़ पक्षी किंचाळतात

44 Foxes- bark कोल्हे भुंकतात

45 Sheep -bleat मेंढया बे बे करतात

46 peacockes - Scream मोर किंचाळतात

47 Kites - scream रातकिडे किरकिर करतात

48 Hhyenas- laugh  तरस खिसळतात

Homes of Animals

1.    Wolf – Lair,Den

        लांडगा – गुहा 

2.    Sheep – Pen,Fold

        मेंढी – मेंढवाडा

3.    Bird – Nest

       पक्षी – घरटे

4.    Snail – Shell

       गोगलगाय – पाठीवरचे कवच 

5.    Cow – Cow-shed

        गाय – गोठा 

6.    Panda – Bamboo tree

        पांडा (तिबेटी अस्वल) – वेळूचे झाड

7.    Eagle – Eyrie

       गरुड – गरुडाचे घरटे

8.    Hyena – Den

       तरस – गुहा

9.    Gipsy – Caravan,Tent

       भटके लोक – मोठी झाकलेली गाडी,तंबू

10. Fox – Lair,Burrow,Hole

      कोल्हा – गुहा

11. King – Palace

      राजा – राजवाडा

12.  Chicken – Coop

        कोंबडीचे पिलू – खुराडे

13. Lunatic – Asylum

       वेडा – वेड्यांचे इस्पितळ

14. Ant – Ant hill

       मुंगी – वारूळ

15.Man – House

      मनुष्य – घर

16. Monkey – Tree

      माकड – झाड

17.Noble – Castle

     सरदार – किल्लेवजा वाडा 

18. Tiger – Lair

       वाघ – गुहा

19. Owl – Hole of Tree

      घुबड – झाडाची ढोली

20. Spider – Web

       कोळीकीडा – जाळे

21. Pigeon – Dovecot

       कबुतर – कबुतरखाना

22. Soldier – Barracks,Camp

       सैनिक – सैनिकांची राहण्याची जागा

23. Rabbit – Burrow,Warren,Hutch

        ससा – बीळ

24. Bee – Hive

       मधमाशी – पोळे

25. Convict – Prison,Jail

       शिक्षा झालेला गुन्हेगार – तुरुंग

26. Dog – Kennel

       कुत्रा – कुत्र्याचे घर

27. Eskimo – Igloo

       एस्कीमो -  एस्कीमोचे बर्फाचे घर

28.Horse – Stable

       घोडा – तबेला

29. Mouse – Hole

       उंदीर – बीळ

30. Prisoner – Cell

       कैदी – तुरुंगातील कोठडी

31. Lion – Den

       सिंह – गुहा

32. Pig – Sty

       डुक्कर – डुक्करखाना

33.Monk – Monastery

      मठवासी साधू – मठ 

34. Nun – Convent

  भिक्षुणी (साध्वी) – ख्रिस्ती तपस्विनिंचा मठ

                       संधीचा फायदा

एकदा, एका मंदिराच्या पुजार्‍याच्या गावात पूर येतो. लोक गाव सोडून जायला सुरुवात करतात. जेव्हा ते पुजार्‍याला आपल्याबरोबर यायला सांगतात, तेव्हा तो नाकारतो.*

*तो त्यांना सांगतो, की त्याचा देवावर विश्वास आहे आणि देव त्याच नक्की रक्षण करेल.*

*पाणी वाढतं आणि अख्खा गाव त्यात वाहून जातो. एक पट्टीचा पोहोणारा माणूस पुजार्‍याच्या घरा जवळून पोहत जात असतो. तो पुजार्‍याला पाठीवरून वाहून न्यायची तयारी दाखवतो; पण पुजारी ते नाकारतो.*

*थोड्या वेळाने एक होडी येते; पण तो त्यातही बसत नाही.*

*शेवटी एक हेलिकॉप्टर येत आणि पुजार्‍याकडे शिडी टाकतात, पण तो तेही नाकारतो.* 

*शेवटी पुराचं पाणी वाढतं आणि त्याचं घर बुडतं व तो मरतो.*

*तो पुण्यवान गृहस्थ असल्यामुळे सरळ स्वर्गात जातो. देव भेटल्या भेटल्या तो त्यांचाकडे तक्रार करतो, की त्याचा एवढा भक्त असूनही त्याने त्याला वाचवलं नाही.*

*तेव्हा देव हसून म्हणाला, मी तुझ्याकडे एक माणूस, एक होडी आणि एक हेलिकॉप्टर पाठवलं होतं. तू दिलेल्या संधीचा फायदा घेतला नाहीस.*पुजार्‍याने आपल्या हट्टीपणामुळे सर्व संधी गमावल्या होत्या.*

*🧠तात्पर्य : आयुष्यात अशा असंख्य संधी येऊन जात असतात, पण ती संधी ओळखून त्याचा योग्य तो फायदा घेतला पाहिजे.*

=======================

The noun number

 *🛑(द नाउन नंबर) नामाचे वचन🛑*

*(एकवचन ) ----- (अनेकवचन)*

*Singular  -------- Plural*

*Number ------- Number*

*cap   ------------ caps*

*map ------------ maps*

*car   ------------ cars*

*jar.  ---- --------  jars*

*ear  ------------ ears*

*cow.  ---------- cows*

*bag  ------------ bags*

*ear  ------------ ears*

*eye  ------------ eyes*

*fan  ------------- fans*

*hen  ------------ hens*

*egg  ------------ eggs*

*hat  ------------- hats*

*mat  ------------ mats*

*hut  ------------- huts*

*ant  ------------- ants*

*kit  -------------- kits*

*boy  ------------ boys*

*joy  ------------- joys*

*day  ------------ days*

*way  ----------- ways*

*doll  ------------ dolls*

*girl  ------------- girls*

*goat  ----------- goats*

*hand  ----------- hands*

*apple  ---------- apples*

*camel  --------- camels*

*doctor --------- doctors*

*sister  ---------- sisters*

*farmer -------- farmers*

*father  --------- fathers*

*mother ------- mothers*

*school  -------- schools*

-------------------------------------

*bus ----------- buses*

*class -------- classes*

*galss  -------- glasses*

*dish  --------- dishes*

*dress  -------- dresses*

*fox  ----------- foxes*

*potato  ------- potatoes*

*tomato ------ tomatoes*

------------------------------------

*city  ---------- cities*

*lady ---------- ladies*

-------------------------------------

*day  ---------- days*

*boy ----------- boys*

*key ----------- keys*

*way  ---------- ways*

------------------------------------

*leaf ----------- leaves*

*calf ----------- calves*

*thief ---------  thieves*

-------------------------------------

*deer ---------- deer*

*fish ----------- fish*

*sheep -- ----- sheep*

-------------------------------------

*foot ---------- feet*

*man ---------- men*

*tooth --------- teeth*

*woman -------- women*

                          रमजान 

इस्लामी कालगणनेनुसार नववा चांद्रमास. याच रमजान महिन्यात पवित्र कुराणाचे अंशतः प्रकटीकरण होण्यास सुरुवात झाली. इस्लामी पंचकर्मविधानांपैकी रमजानचा  उपवास हे एक कर्मविधान होय. या महिन्यात उषःकालापासून सूर्यास्तापर्यंत पाण्याचा एक थेंबही न घेता अत्यंत कडक उपवास  पाळण्याबद्दल स्पष्ट आदेश आहे.  रमजान 'उष्ण दगडा'ला म्हणतात. या  महिन्यास रमजान या कारणास्तव म्हणतात, की या महिन्यात पाप जळून जाते. या महिन्यात परलोकाची चिंता व उपदेशाच्या उष्णतेमुळे मने प्रभावित होतात; ज्याप्रमाणे सूर्याच्या उष्णतेमुळे वाळवंट व दगड गरम होऊन जातात,  नेमका त्याचप्रमाणे वरील प्रभाव होतो. रमजान शब्दाची व्युत्पत्ती 'रम्ज'या शब्दापासून झालेली आहे. खरीप हंगामात पडणाऱ्या पावसास रम्ज म्हणतात. या महिन्याचे तीन खंड

(विभाग) आहेत : आरंभी कृपा-खंड, | मध्ये क्षमा-खंड आणि शेवटी मोक्ष खंड. या महिन्यात पावसाप्रमाणे | परमेश्वराची कृपा व क्षमेचा वर्षाव होत असतो आणि नरकाग्नीपासून सुटका होऊन मोक्षप्राप्ती होते. प्रेषित मूसा ला दिल्या गेलेल्या तौरेत वा तोरा नामक दैवी ग्रंथात रमजानला 'खत' असे संबोधिले गेले आहे आणि याचा अर्थ 'अपराध दूर सारणारा' असा आहे. प्रेषित ईसा (येशू ख्रिस्त) याच्या इंजील (बायबल) मध्ये 'ताब' म्हणून उल्लेख आहे. याचा अर्थ अपराधापासून शुचिर्भूत करणारा असा आहे. प्रेषित | दाऊदच्या जबूर (डेव्हिड्स साम्स) मध्ये 'कुर्बिया' अर्थात बरकत देणारा असा त्याचा अर्थ आहे. देवदास अपराधापासून शुद्ध होऊन त्याच्या बरकतीमुळे त्यास ईशसामिप्याचा लाभ होतो. एकूण एक दैवी ग्रंथ याच | महिन्यात अवतरितझालेले आहेत.

PM O lll 45 महाराष्ट्र जल धरण महाराष्ट्र राज्य मुख्यमंत्री महाराष्ट्र जल धरण इतिहास ब्रिटीशकालीन महत्वपूर्ण का भारतरत्न पुर माहिती 1 विविध पठारां स्थानिक नावे महाराष्ट्र राज्य मुख्यमंत्री शिवरायांचे प्र किल्ले रोग व रोगप्रस बँक व स्थापन विविध विषया अभ्यासाला व म्हणतात. व्यक्तीची पदव अखिल भारत मराठी साहित् संमेलनाची प रमजान सर्व महिन्यांत श्रेष्ठ महिना आहे. या महिन्याची एक रात्र हजार महिन्यांहून अधिक चांगली असते. या महिन्यातले महिनाभरचे उपवास ईश्वराने (अल्लाहने) अनिवार्य ठरविले आहेत. हा संयम पाळण्याचा महिना आहे आणि संयमाचा मोबदला स्वर्ग होय. हा सदाचरणाचाही महिना आहे. दिवसभर अन्न-जल वर्ज्य, धूम्रपान निषिद्ध, अभद्र भाषण टाळावयाचे व पवित्र कुराणपठणात निमग्न रहायचे इ. आचार सर्व मुस्लिम स्त्रीपुरुषांना | सारखेच बंधनकारक आहेत; मात्र गर्भवती वा तान्हे मूल असलेल्या वमासिक पाळीत असलेल्या स्त्रिया; रुग्ण व प्रवासी यांना मात्र या नियमांत थोडीफार सूट मिळू शकते. या महिन्याच्या सत्ताविसाव्या तारखेस 'लैलतुलकद्र' म्हणजेच मंगलप्रदात्र येते. सदरहू 'कद्र'ची रात्र पुण्यप्रद हजार महिन्यांपेक्षाही उत्तम असते. त्या रात्री आगामी वर्षाच्या प्रत्येक व्यवस्थेसाठी देवदूत हे आपल्या पालनकर्त्यांच्या आज्ञेने भूतलावर उतरतात. ती अभय व शांतीची रात्र पुण्य व समृद्धीसाठी अरुणोदयापर्यंत असते. ह्या पवित्र मासात स्वर्गाची द्वारे सताड उघडली. मासात स्वर्गाची द्वारे सताड उघडली जातात तसेच ह्या मासात श्रद्धेनेउपवास (रोजा) पाळणारास गतजीवनात त्याने केलेल्या सर्व पापांची परमेश्वर क्षमा करतो. या महिन्यात उर्मट सैतानास जखडून ठेवले जाते. 'रमजान' या अरबी शब्दातसमाविष्ट असलेल्या पाच  वर्णाक्षिरांवरून त्याचा महिमा पुढीलप्रमाणे स्पष्ट होतो : परमेश्वराची इच्छा, त्याचे प्रेम, त्याचे अभयदान, त्याचा स्नेह (करुणा) व त्याचा दैवी प्रकाश यासर्व गोष्टींचा समावेशक म्हणजे पवित्र रमजान मास होय.

                       रामनवमी 

राम... राम म्हणजे स्वतः आनंदात | रममाण असलेला आणि दुसयांना आनंदात रममाण करणारा. 'श्री' हे भगवंताच्या षड्गुणांपैकी एक आहे. असा अयोध्येचा राजा श्रीराम हा दशरथ व त्याची प्रथम पत्नी कौसल्या यांचा पुत्र होता. चैत्र शुक्ल नवमीला, दुपारी बारा वाजता कडक उन्हाच्या प्रहारात श्रीरामाचा जन्म झाला होता. भारतीय संस्कृतीत हा दिवस अतिशय महत्त्वाचा मानला जातो. राम आणि कृष्ण भारतीय संस्कृतीचे आधारस्तंभ आणि भारतीय जनतेचे केंद्रबिंदू आहेत. लोक राम जन्मोत्सव धुमधडाक्यात | साजरा करतात. कारण, त्यांचा जन्म आणि जीवनाने संपूर्ण राष्ट्राला मार्गदर्शन केले आहे. सामाजिक, कौटुंबिक, नैतिक आणि राजकीय मर्यादित राहूनही पुरुष 'उत्तम' कसा होऊ शकतो. याची प्रचिती आपल्याला 'मर्यादा पुरुषोत्तम रामाच्या' जीवनामुळे येते. मानव महत्त्वाकांक्षा आणि आदर्श डोळ्यासमोर ठेवून | आपली प्रगती करू शकतो. विकार, विचार आणि व्यावहारीक कार्यात त्यांनी मर्यादा सोडली नाही म्हणून त्यांना 'मर्यादा पुरुषोत्तम' असे म्हटले जाते.  राम आपल्यापुढे एक कौटुंबिक आदर्श आहेत. रामाला तीन भाऊ होते. परंतु, त्यांच्यात कधीही भांडण झाले नाही. ज्या कुटूंबात दुसऱ्याचा विचार केला जातो आणि त्याग करण्याची वृत्ती असते. तेथे कधीही भांडणे होत नाहीत. रामाची मातृ-पितृ भक्ती खरोखरच अनुकरणीय आहे. वनवासात जाण्याची वडीलांची आज्ञा त्यांनी आनंदाने पाळली. अशा प्रकारची आज्ञा ऐकून राम जराही डगमगले नाहीत किंवा व्यथित झाले नाहीत. राम वडिलांची एकही आज्ञा टाळत नसत. ते नेहमी प्रसन्न असायचे. ज्या कैकयी मातेमुळे आपल्याला वनवासाला जावे लागले. तिच्याबद्दलही मनात कोणताही द्वेष न ठेवता राम तिला नमस्कार करण्यासाठी गेलेहोते. हा प्रसंग रामाचे व्यक्तिमत्व दर्शवतो. | राम आणि सुग्रीव यांची मैत्रीही आदर्श होती. वालीला मारण्यासाठी राम सुग्रीवाला तर रावणाला मारुन सीतेला परत आणण्यासाठी सुग्रीव रामाला मदत करतो. सुग्रीवावर रामाचे खूप प्रेम होते. त्याला थोडेही दुःख झाले तरी रामाच्या डोळ्यात अश्रू येत असत. मित्र असावा तर रामासारखा आणि शत्रूही असावा तर | रामासारखा असे लोक म्हणत असत. रावणाच्या मृत्यूनंतर बिभीषणाने अग्नी संस्कार करण्यास नकार दिला होता. 'मृत्यूबरोबर वैर संपत असते. म्हणून आपल्या भावाला अग्नीसंस्कार दे. 'तू जर हे काम करत तू नसेल तर मी करतो. रावण जसा तुझा भाऊ होता तसा माझाही होता.' असे तेव्हा रामाने बिभीषणाला सांगितलेहोते. | रामासारखा पती मिळावा, अशी प्रत्येक स्त्री कामना करत असते. | रामाचे सीतेवर अमर्याद प्रेम होते. सीताही जन्मोजन्मी रामासारखा पती मिळावा म्हणून कामना करत होती. त्या दृष्टीकोनातून रामाचा सीता त्याग | आत्म बलिदानाच्या उच्चतम भावनेचे प्रतीक आहे. रामाला आपली जन्मभूमी अतिशय प्रिय होती. वालीला मारल्यानंतर किष्किंधाचे राज्य सुग्रीवाला आणि रावणाला मारल्यानंतर लंकेचे राज्य रामाने बिभीषणाला दिले होते. परंतु, रामाला या राज्याचा मोह झाला नाही.मनुष्याने केवळ राम बनण्याचे ध्येय आणि आदर्श समोर ठेवावा, त्यासाठी महर्षी वाल्मीकी यांनी राम चरित्र लिहले. 'सदगुणांचा सर्वोच्च बिंदू म्हणजे राम !' हे सर्व गुण स्वतः अंगीकारून प्रत्येकाने राम बनण्याची महत्त्वकांक्षा मनात ठेवावी. रामाची पालखी खांद्यावर घेऊन सर्वजण धन्य होतात. कारण, राम देव संस्कृतीचे संरक्षक होते. राक्षसी संस्कृतीचा नाश करणाऱ्यांना भारतीय जनता डोक्यावर घेऊन नाचते. सामान्य जनतेनेही | रामाला आपल्या हृदयात चिरंतन स्थान दिले आहे. ही बाब सर्वांनी समजून घेतली पाहिजे. पंचज्ञानेंद्रिये, पंचकर्मेंद्रिये, मन, चित्त, बुद्धि आणि अहंकार यांच्यावर हृदयातील रामाचे राज्य असणे, हे खरे रामराज्य होय.

                     श्रीकृष्णजयंती 

      श्रीकृष्णाचा जन्म श्रावण महिन्यात वद्य अष्टमीला बुधवारी रात्री बारा वाजता रोहिणी नक्षत्रावर झाला. कंसाची बहिण देवकी व वासुदेव यांचा कृष्ण हा आठवा मुलगा होता. हा दिवस कृष्णजयंती, जन्माष्टमी किंवा गोकुळाष्टमी या नावांनी ओळखला जातो. संपूर्ण भारतात सर्व ठिकाणी अतिशय उत्साहात हा जन्मदिवस साजरा करतात. या दिवशी विविध खाद्यपदार्थ दही, दूध, लोणी एकत्र करून कालाविणे म्हणजेच "काला" होय. यालाच दहीकाला असे म्हणतात. या दिवशी दहीकाला करून खाण्याचा प्रघात आहे. श्रीकृष्णाचा हा आवडता खाद्यपदार्थ होता. माधव, गोपाल, मुकुंद, मुरारी, मधुसादन, श्रीहरी. श्रीकृष्ण ई. अनेक नावांनी ओळखले जाणारे व्यक्तिमत्व म्हणजे गीता सांगणारा श्रीकृष्ण होय. ज्या संस्कृतीत मर्यादापुरुषोत्तम राम जन्मला त्याच संस्कृतीत श्रीकृष्णासारखा पूर्णपुरुषोत्तम युगपुरुषही जन्माला आला. वैयक्तिक नैतिकता म्हणजे काय ते आपण रामाकडून शिकावे तर सामाजिक एकात्मता म्हणजे काय हे श्रीकृष्णाकडून. कृष्णाच्या जन्माची कथा तसेच त्याचे संपूर्ण जीवन अदभूत आहे. रामायणाच्या काळात यमुना नदीच्या दक्षिण किना-यावर मधुबन नावाचा सुपीक प्रदेश होता. हा प्रदेश म्हणजेच मथुरा. या ठिकाणी रामाचा बंधू शत्रुघ्न याचे दीर्घकाल राज्य होते. त्यानंतर यादव घराण्याचे राज्य होते. वासुदेव या यादव घराण्यापैकी एक होय. गोपालन, दुधविक्री हा या यादवांचा मुख्य व्यवसाय होता. कृष्णाचे गोपाल हे नाव याच अर्थाचे आहे. 'गो' म्हणजे गाय. गाईचे पालन करणारा तो गोपाल, असा त्यचा अर्थ आहे. तसेच तेथे शूरसेन राजा होता. कंस व देवकी ही शूरसेनाची मुले होती. देवकीचे वासुदेवाबरोबर लग्न झाले होते. देवकीच्या मुलांच्या हातूनच तुज मृत्यु होणार आहे. असे भविष्य कंसाला सांगितले होते. म्हणूनच भीतीने कंसाने देवकी आणि वासुदेव यांना तुरुंगात टाकले. देवकीचे प्रत्येक मुल जन्मल्याबरोबरच तो मारून टाकत होता. देवकीचे आठवे बाळ जन्माला येणार होते एक दिव्य तेज आपल्या उदरात शिरत आहे, असा दृष्टांत देवकीला झाला होता. आठव्या मुलाला मारण्यासाठी कंसाने तयारी केली होतीच. परंतु आठव्या महिन्यात देवकी प्रसूत झाली. रात्री बारा वाजता मुसळधार पाऊस पडत होता. पहारेकरी झोपेत होते. वासुदेव आणि देवकी यांनी हे मुल वाचवायचे ठरवले. वासुदेव यमुना नदी ओलांडून मथुरेला गेला. तेथे नंद हा त्याचा मित्र होता. त्याच्या घरी यशोदेला मुलगी झाली होती. वासुदेवाने आपला मुलगा तेथे ठेवला आणि नंदाची मुलगी घेऊन तो परत आला. कंसाने हि मुलगीहि मारण्याचा प्रयत्न केला; परंतु टी तेजाचे रूप घेऊन आकाशात गेली. कंसाला "तुझे मरण जवळ आले आहे" असे या शक्तीने सांगितले. इकडे कृष्ण नंदाच्या घटी वाढत होता. वासुदेवाच्या रोहिणी या दुस-या राणीचा मुलगा म्हणजे बलराम होय. श्रीकृष्ण श्रीमंत घरात जन्मला असूनदेखील गरीब, दिनदुबळ्या गवळ्यांच्या मुलांमध्ये रमला, बागडला. या मुलांना दूध-दही मिळत नसे तेंव्हा श्रीकृष्ण आपली व सर्व सवंगड्यांची शिदोरी एकत्र करून त्याचा काला करून खात असे. श्रीकृष्णाने कधीही गरीब श्रीमंत वा उच्च नीच असा भेदभाव केला नाही. त्याला अर्जुनाबद्दल जितके प्रेम होते तेवढेच सुदाम्याबद्दल आपलेपण होते. ह्यामधूनच समाजाशी एकरूप होण्याचे त्याचे आचरण दिसून येते. भाविक मंडळी अष्टमीला उपवास करतात व नवमीला सोडतात. या दिवशी सर्व लहान थोर मानवी साखळी काढून रस्त्याने मिरवणूक काढतात. तेंव्हा घराघरातून लोक घागरी भरून त्यांच्यावर पाणी ओततात. ठिकठीकाणी चौकाचौकात बांधलेली दहीहंडी मानवी मनोरा रचून शाररीक कौशल्याने ती फोडतात ह्या सणातून आपल्याला खेळाचे, शाररीक कौशल्याचे म्हणजेच आरोग्याचे महत्व पटते. समाजात एकोपा राहण्यासाठी, प्रेम वाढविण्यासाठी असे खेळ खूप मोलाची भूमिका निभावतात. श्रीकृष्ण तर दहीहंडी, विटीदांडू, मल्लकुस्ती अशा खेळांचा आद्यपुरस्कर्ता होता. ह्या सर्व भारतीय खेळांचा प्रसार श्रीकृष्णामुळे सर्वसामान्यांपर्यंत झाला.

                          होळी 

पुराणकाळी भक्त प्रल्हादाच्या विनाशासाठी त्याच्याच अविचारी पित्याने, हिरण्यकशपूने त्याच्या बहिणीला, होलिकेला दिव्य अग्निरोधक शाल पांघरून प्रल्हादाला घेऊन अग्नीत बसण्याची आज्ञा केली. पण ऐन वेळी शाल वाऱ्याने उडाली आणि प्रल्हादावर येऊन पडली. होलिकेचे दहन झाले आणि प्रल्हादाचे नारायणने रक्षण केले. नंतर नारायणनेच हिरण्यकशपूचा नृसिंह अवतार धारण करून वध केला. या अहंकाराच्या आणि द्वेषाच्या दहनाचे प्रतीक म्हणून होळी (होली, होलिकोत्सव) साजरी केली जाते. 

आपण साजया करत असलेल्या सणांना धार्मिक महत्त्व तर  असतेच पण शास्त्रीय महत्त्वदेखील असते. होळीदहन मनुष्याला आपल्या  मनातील वाईट विचारांना होळीप्रमाणे आगीत जाळून राख करावी या गोष्टीचे प्रतीक आहे. त्यामुळे आपले  मन निर्मळ व्हावे अशी अपेक्षा असते. या आनंदातच वाळलेली पाने आणि  लाकडे एकत्र करून जाळणे हाच होळीचा उद्देश आहे. पण या हल्लीच्या काळात किमती लाकडे जाळणे योग्य नव्हे. हे त्या प्रथेचे विकृत रूप आहे.

नव्हे. हे त्या प्रथेचे विकृत रूप आहे. दुसऱ्या दिवशी होळीच्या अग्नीत गव्हांच्या ओंब्या भाजण्याची प्रथा आहे. या दिवसात गव्हाचे पीक तयार होते हे त्यामागील कारण असू शकते. नवीन पीक अग्नी देवतेला समर्पित  करण्याचीही प्रथा आहे. होळीचे |मानसिकदृष्ट्या देखील महत्त्व आहे.  लोकांच्या मनात बऱ्याच प्रकारचे  मनोविकार लपलेले असतात. ते  समाजात भीतीने किंवा शालीनतेमुळे प्रकट होऊ शकत नाहीत. होळीच्या दुसऱ्या दिवशी ते सगळे बाहेर काढण्याची संधी असते. होळीच्या दिवशी शिव्या देणे हा सुद्धा त्याचाच एक भाग आहे. आपले मन स्वच्छ व्हावे आणि स्नेहाचे एक नवे पर्व आपण दुसऱ्या दिवसापासून सुरु करावे. घरात भरभरून आलेल्या धान्यातूनच नैवेद्य होळीला दाखवून पंचमहाभूतांचे आभार मानले जाते. निसर्गाने दिलेल्या दानाची जाणीव ठेवण्यासाठी आपल्या पूर्वजांनी घालून दिलेला हा आदर्श. आता थंडी गेली असून गरम पाण्याने स्नान करण्याचा ऋतू संपला. आता थंड पाण्याने स्नान करू शकता, आंब्याला लगडलेल्या बाळकैया मोठ्यांची नजर चुकवून घसा धरेपर्यंत खाण्याचे दिवस आले आहेत असे सांगतही होळे येते. यानंतरची रंगपंचमीही सृष्टीचा नवा रंग  दर्शवणारी असते.