लिंबू लागवड तंत्रज्ञान, कशी कराल लिंबाची लागवड

लिंबू लागवड तंत्रज्ञान, कशी कराल लिंबाची लागवड?

लिंबू  कमी खर्चात जास्त नफा देणारे पीक असल्याचे सांगितलं जातं. यामध्ये अनेक औषधी गुणधर्म आहेत. त्यामुळे वर्षभर बाजारात त्याची मागणी कायम राहते.

भारत हा जगातील सर्वात जास्त लिंबू उत्पादक देश आहे. भारत तामिळनाडू, राजस्थान, महाराष्ट्र, बिहार, आसाम, आंध्र प्रदेश, हिमाचल प्रदेश, गुजरात इत्यादी राज्यांमध्ये लिंबाची लागवड केली जाते. मात्र, त्याची लागवड भारतभर केली जाते. शेतकरी वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये लिंबाच्या विविध जातींची लागवड करत आहे.

तुम्ही  एकदा लिंबाची लागवड केल्यावर 10 वर्षे उत्पादन घेऊ शकता. लिंबूचे रोप सुमारे ३ वर्षांनी चांगले वाढते. त्याची झाडे वर्षभर उत्पन्न देत राहतात. एका एकरात लिंबू लागवड करून वर्षाला सुमारे 4 किंवा 5 लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळू शकतं. देशातील अनेक शेतकरी लिंबाची लागवड करून भरपूर नफा कमावत आहेत, जर तुम्हालाही लिंबाची लागवड करून चांगले उत्पन्न मिळवायचे असेल, तर आज आपण लिंबू लागवड, चांगल्या लिंबाच्या जाती, लिंबाच्या बाजार भावा विषयी जाणून घेणार आहोत.

लिंबू लागवडीतून कमाई…

लिंबाची लागवड अधिक फायदेशीर शेती म्हणून केली जाते. लिंबाची झाडे, एकदा पूर्ण वाढली की, अनेक वर्षे उत्पन्न देतात. त्यांना लागवडीनंतरच काळजी घ्यावी लागते. त्याचे उत्पादनही दरवर्षी वाढते. एका झाडात 20 - 30 किलो लिंबू मिळतात, तर जाड साल असलेल्या लिंबाचे उत्पादन 30 - 40 किलोपर्यंत असते. बाजारात लिंबाची मागणी वर्षभर सारखीच असते. लिंबाचा बाजारभाव 40 - 70 रुपये किलोपर्यंत आहे. यानुसार एक एकर लिंबाच्या लागवडीतून शेतकरी वर्षाला सुमारे 4 - 5 लाख रुपये सहज कमवू शकतो.

लिंबाच्या भावात वाढ होण्याची कारणे

उन्हाळ्यात लिंबाचे उत्पादन वाढल्याने त्याची मागणीही वाढते. स्थानिक मंडीतील भाजी विक्रेत्यांचे म्हणणे आहे की, उन्हाळ्याच्या हंगामात भाजीपाल्याचे दर सहसा वाढतात. मात्र यावेळी लिंबाच्या भावात वाढ होण्यामागे उष्मा  या व्यतिरिक्त इतरही अनेक कारणे आहेत. त्याचे सर्वात मोठे कारण पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात वाढ असल्याचे मानले जात आहे. वाहतूक खर्चात झालेल्या या वाढीमुळे भाजी पाल्याचे दरही वाढताना दिसत आहेत.

लिंबाच्या जाती 

लिंबाच्या अनेक जाती आहेत, ज्यांचा वापर बहुधा प्रायः प्रकंद च्या कामात केला जातो, उदाहरणार्थ फ्लोरिडा रफ, कर्ण व आंबट चुना, जांबिरी इ. कागी चुना, कागजी कलान, गलगल आणि लाइम सिलहट बहुतेक घरगुती वापरासाठी ही वापरला जातो. यापैकी, कागदी लिंबू सर्वात लोकप्रिय आहेत. महाराष्ट्र, मद्रास, बॉम्बे, बंगाल, पंजाब, मध्य प्रदेश, हैदराबाद, दिल्ली, पटियाला, उत्तर प्रदेश, म्हैसूर आणि बडोदा ही त्याच्या उत्पादनाची ठिकाणे आहे.

कागदी लिंबू : लिंबाची ही जात भारतात जास्त प्रमाणात घेतली जाते. कागदी लिंबापासून 52% रस मिळतो. या जातीची व्यावसायिक लागवड होत नाही. फळ प्रति रोप 50 - 55 किलो असतं.

बारामासी : या जातीवर वर्षाभरात दोनदा लिंबू फळ येते. फळ पिकण्याची वेळ जुलै ते ऑगस्ट आणि  फेब्रुवारी ते मार्च पर्यंत असते. लिंबाच्या या प्रजातीमध्ये प्रति रोपे 55 - 60 किलो लिंबू फळ येते.

गोड लिंबू : या फळाचा विशेष प्रकार नाही. त्यामध्ये नवीन रोपे तयार करताना ज्या झाडांवर जास्त फळे येतात त्यांचा ग्लास घेतला जातो. फळ उत्पादन 300 - 500 किलो प्रति रोपे.

प्रमालिनी : प्रमालिनी जातीची व्यावसायिक लागवड केली जाते. लिंबाची ही विविधता गुच्छांमध्ये तयार केली जाते, ज्यामध्ये कागदी लिंबाच्या तुलनेत 30% अधिक उत्पादन मिळतं. एका लिंबापासून 57% रस मिळतो. फळे 40 - 50 किलो प्रति रोपे.

विक्रम प्रकारचा लिंबू : लिंबाची ही जात मोठ्या उत्पादनासाठी घेतली जाते. विक्रम जातीच्या वनस्पतींमध्ये उत्पादित होणारी फळे गुच्छांच्या स्वरूपात असतात, ज्यातून एका गुच्छातून 7 - 10 लिंबू मिळतात. लिंबू वर्षभर या प्रकारच्या वनस्पतींवर दिसू शकतात. पंजाबमध्ये याला पंजाबी बारमाही असेही म्हणतात.

याशिवाय, चक्रधर, विक्रम, पीकेएम-1, साई शरबती, अभयपुरी लाइम, करीमगंज लाइम ह्या लिंबाच्या जाती आहे, ज्या अधिक रस आणि उत्पन्नासाठी घेतल्या जातात.

लिंबू लागवडीसाठी माती कशी असावी :-

चुना बहुतेक उष्णकटिबंधीय भागात आढळतो. त्याचे मूळ बहुधा भारतच असावे. हे हिमालयाच्या उबदार खोऱ्यांमध्ये जंगली वाढताना आढळते आणि समुद्र सपाटी पासून 4,000 फूट उंचीपर्यंत मैदानी भागात वाढते. लिंबू रोपासाठी वालुकामय, चिकणमाती सर्वोत्तम मानली जाते. या व्यतिरिक्त  लाल लॅटराइट जमिनीतही लिंबू पिकवता येतो.

आम्लयुक्त किंवा अल्कधर्मी जमिनीतही लिंबाची लागवड करता येते. हे डोंगराळ भागात देखील घेतले जाऊ शकते. लिंबू वनस्पतीला थंड आणि दड  पासून संरक्षण आवश्यक आहे. 4 - 9pH मूल्य असलेल्या जमिनीत लिंबाची लागवड करता येते.

लिंबू पेरणीची पद्धत :-

लिंबाची पेरणीसुद्धा करता येते. लिंबाची रोपेही लावता येतात. लिंबू लागवडीसाठी दोन्ही पद्धतींनी पेरणी करता येते. रोपे लावून लिंबाची लागवड जलद व चांगली होते आणि त्यासाठी कमी मेहनत लागते, तर बिया पेरून पेरणी करताना जास्त वेळ आणि मेहनत लागते. लिंबू रोपांचे प्रत्यारोपण करण्यासाठी, आपण त्याची रोपे नर्सरी मधून खरेदी करावी. खरेदी केलेली रोपे एक महिन्याची व  पूर्णपणे निरोगी असावीत. जर तुम्हाला शेतात सुधारित पीक घ्यायचे असेल आणि त्यांची  रोपे उपलब्ध नसतील तर बियाणे पेरून शेती करावी.

खत आणि खत व्यवस्थापन :-

शेतात लिंबाची रोपे लावल्या नंतर खत द्यावे लागते. पहिल्या वर्षी प्रति झाडला  5 किलो शेणखत द्यावे. दुसऱ्या वर्षी 10 किलो शेणखत द्यावे. त्याच प्रमाणात शेणखत फळे येईपर्यंत वाढवत ठेवावे. तसेच पहिल्या वर्षी 300 ग्रॅम युरिया देखील शेताला  द्यावा. दुसऱ्या वर्षी 600 ग्रॅम द्यावे. त्यातही त्याच प्रमाणात वाढ व्हायला हवी. युरिया खत हिवाळ्याच्या महिन्यात द्यावे आणि संपूर्ण मात्रा 2 ते 3 वेळा झाडांना द्यावी…